KARAMAN’DA TÜRK DİL BAYRAMI
Prof.Dr.F.Nafiz UZLUK
(Türk Yurdu Dergisi – Temmuz1963, Sayı.300, Sayfa 31-32)
___________________________________________________
KARAMAN’DA TÜRK DİL BAYRAMI
75 inci Hicret yılının son ayı olan Zilhiccede – 1277 Milâdi senesinin Mayıs ayına rastlar – Konya ovasında büyük bir olay geçti.
Cimri adında bir dervişi, Deşti Kıpçakta yaşamakta olan Selçukluların talihsiz padişahı H. İzzettin Keykavus’un oğlu olarak ortaya çıkardılar.
Kanlı savaşlardan sonra Konya şehrini ele geçiren Türkler daha doğrusu Karaman oğlunun askerleri, Cimri’yi Sultan Siyavuş diye Selçuklu tahtına geçirip Karaman oğlu Mehmet bey kendisini ona vezir tâyin ettirdi.
Selçuklu tarihlerinin genişçe anlattıkları bu kanlı işler arasında gözümüzü çeken en önemli olay Mehmet beyin ortaya attığı – Devletin resmi yazışma dili olan Farsça yerine Türkçenin geçeceğini – dellâllar vasıtası ile ünletmesi bütün Selçuklu köyüne kentine bildirmesidir.
21 sene evvel yayınladığımız kısaltılmış Farsça İbni Bibi Selçuklu tarihinin Türkçe ter cemesini, Karaman oğlu Mehmet beyin yüce hâtırasına armağan etmek suretiyle milletimizin kadirbilirliğini göstermiştik.
Zamanın politikası ve politikacıları bu armağan edişi biraz garip de olsa tepki yaratmadan geçiştirmişler, kitabımızın eleştirmesini yazanlar bilhassa bu nokta üstünde hiç duramamışlardı.
İşte bizim 21 sene evvel düşünüp ortaya attığımız kutsal düşünüşün bu kerre Karamanda, hükümetin de yardımı ile kutlanmakta olduğunu görmekliğimiz sevincimizi, kıvancımızı arttırmaktadır.
Kudret gazetesinin 13 ve 16 Mart 1961 tarihli sayılarında yayınladığımız iki yazı ile Türk Dil Bayramının 700 yıllık değil, 684 senelik bir ömrü olduğunu ileri sürmüş, bunda ayak diremiştik.
Karamandaki ilgililerin 700 yıllık anma töreni yerine 684 seneyi kabul etmeleri elbette iyi olmuştur.
16 yıl sonra 700 üncü senesini kutlamamızı dilediğimiz bu çok önemli olayı, hava dalgaları arasında kayıp olacak heyecanlardan ziyade, Türk diline bilhassa Karaman oğlu Türk Devletine ait türlü yönlerden onların uygarlığını söz konusu edecek eserler hazırlamak suretiyle anma törenleri yapılacak olursa bundan yalnız Karaman değil belki bütün dünya istifade eder, bizleri de o büyük dedelerin torunları olarak sevgi ile bilim dünyası alkışlar.
___
Karaman oğullarının yıkılışını dile getiren bir destanı o devre ait bir hayli vak’alara da işarette bulunduğu için bu vesile ile okurlara sunuyorum.
Destan hakkında yazdığım notlar onun niteliğini okurlara arzedecektir.
Türk Ulusu kıyamete kadar yaşayacak, sağ, esen, eğemen kalacaktır. Kanlarını bunlar için döken şehitlerimizi saygı ile analım.
KARAMAN OĞULLARI HAKKINDA DESTAN
Gedik paşa geldi otağ kuruldu
Karamanlıya nice sorgu soruldu
Boyunlara kalın zencir vuruldu
Gedik paşa itme ilden say bizi
Çoban ölür, sürü kalmaz dağılır
Sarı inek sağ oldukça sağılır
Vezirleri yargılara çağrılır
Aman paşa kovma ilden say bizi
Acep iller hep böylemi bozulur
Kara yazı hep böylemi yazılır
Kişi sağken mezarımı kazılır
Gedik paşa itme ilden say bizi
Kanı n’oldu Karamanın beyleri
Noldu acep yayaları, seymeni
Kanı farsak, Turgut oğlu, candarı
Aman pasa sürme ilden say bizi
Yeşil bayrak Karamandan söküldü
Çoluk çocuk sokaklara döküldü
Kale yandı, ahalisi sürüldü
Gedik paşa itme ilden say bizi
İmaretin kapanır mı kapısın
Örenemi dönecektir yapısın
Bunca hayrat, hem türbesi, hepisin
Gedik paşa sürme ilden say bizi
Rum Mehmet’in sayılırımı yaptığın
Görürmüyüz bu zülümün bittiğin
Bire kâfir sana kalmaz ettiğin
Aman paşa itme ilden say bizi
Pir Ahmet bey, yetiş diye ah ider
Kasım beyle Uğuz oğlu vah ider
Karamanlı yalnız günahlar ider
Gedik paşa itme ilden say bizi
Yurt kaygısı beter imiş bilene
Ağlıyorsam, inliyorsam kime ne
Diyemedim ağanı, paşanı gelene
Aman paşa itme ilden say bizi
Bu illerin bülbülleri ötmesin
Ocakların tütünleri tütmesin
Çobanları sürülerin gütmesin
Aman paşa itme ilden say bizi
Devre yıldız doğmuş görmüş görenler
Yere girmiş Sultanlıklar sürenler
Yazık olsun bu beyliği virenler
Gedik paşa itme ilden say bizi
Bozulmasın kimselerin yuvası
Yıkılmasın yurdu, evi, obası
Çiğnenmesin köyü, kendi, ovası
Aman paşa itme ilden say bizi
Aşık Muslu yurdun yıkık görünce
Karamanın işi sona erince
Destanını göz yaşı ile diyince
Gedik paşa kovma ilden say bizi.
1 — Yargı : Yargıyı bugün mahkeme anlamına almış isek de Selçuklular gününde ceza mahkemesi demektir.
2— Farsak yahut Varsak : Torosların Bulgar Dağı denilen kısmında oturmakta olan Türkmen aşiretleridir. Musikide kendilerinin özel bir ezgileri vardır ki, Varsağı diye zamanımıza kadar gelmiştir.
3 — Turgut oğlu, Karaman oğulları ile birlikte Horasan’dan gelen büyük bir Türk oymağıdır. Ilgın, Kadınhanı, Karapınar dolaylarında otururlardı. Turgutlu diye anılırlar, bunların beyleri Karaman oğulları devletinde başvezir olmuşlar, hattâ sonra Turgut oğlu Mahmut bey Kasım beyden sonra Karaman padişahı seçilmiştir.
4 — Candar: Asker kumandanı demek olup Kastamoni padişahlarına Candaroğullan derlerdi. Mevlâna’nın şiirlerinde türlü vesilelerle geçen bu söz kuzey Afrika’daki müslüman hükümetlerine de geçmiş Mısır’dan itibaren oralarda dahi askerî kumandan olarak kullanılmıştır.
5 — İmaret: Karaman oğlu H. İbrahim beyin yaptırdığı ihtişamlı bir külliye olup Müslüman garipler orada en çok üç gün konuklanacak, fakat bilginler istedikleri kadar oturabileceklerdir. Binası çok güzeldir, çinili mihrabı İstanbul’da Çinili köşktedir. İbrahim beyin Türbesi dahi imaretinin yanındadır, ortada kendisi, sağında solunda iki oğlu yatmaktadır. Bundan 50 yıl evvel kazmalarla kırılan mermer hamurundan yapılmış alçılı mezar sandukalarının onarımını yarım asırdan beri beklemekten gözlerimiz yoruldu.
6 — Rum Mehmet: Vezir Rum Mehmet padişaha der: Devletli Sultanım, Mahmut paşanın sürdüğü evlerin çoğu yoksullardır, hem azdır.
Bu Rum Veziri İstanbul’un intikamını almağa gayet arzulardı kim ehli İslâmı incide idi. Sultan Fatih dahi dedi : Var imdi nice yazarsan yaz, seni göreyim dedi. Velhasııl Larende’den, Konya’dan ziyade evler almaktan muradı ehli İslâm’ın evlerini yıktırmaktı.
Larende’yi şöyle yazdı kim, Mevlâna Hüdavendigârın oğlunu bile sürdü. Kim ol Emir Ali Çelebinin oğlu Ahmet Çelebidir. Aşıkpaşazade Tarihi S. 170.
7 — Pîr Ahmet bey: İbrahim beyden sonra Karaman padişahı olmuş, çok değerli bir insandır. Konyalı şair Nizami Divanda, Pîr Ahmet için uzun bir övgü kasidesi yazmış hatta orada Tuğrul bey, Sencer şah gibi büyük Selçukluların hatta bütün Türk hükümdarları arasında yüce yeri olan iki zatı Pir Ahmet beyin kapısına kadar getirmiş olması mübalağalı olsa bile Pîr Ahmet beyimizi ne kadar çok sevdiğini göstermesi bakımından biz kendisini mazur görmekteyiz.
8 — Kasım bey : en son Karaman padişahıdır. 888 yılının Muharremi başlarında ölmüştür. Larendeli şair Ayni’nin yazmış olduğu 102 mısralı ağıt, her anlamı ile Koca Baki’nin Kanuni Süleyman’a söylediği mersiyeden daha güzeldir.
9 — Uğuz Oğlu: Karaman vezirlerinden bu addaki aşiretin başıdır. Şikâri, Karadağ yakınında Osman oğlu çerisini nasıl bozduğunu heyecanla anlatır.
10 — Devre Yıldız doğmuş : sözü nuhuset yerine diğer bir anlamla nahsi tali karşılığı Türk kamu oyunun bulduğu güzel dilimizin bir buluşudur.
11 — Aşık Muslu : Bu destanı söyleyen Karamanlı bir şairdir. Ancak bizim elimizdeki bu destana Karaman oğlu tarihini iyi bilen bir zatin duyuşları da katılmış olduğundan eski kılığı elbette bozulmuştur. Fakat o kalem karıştıran zat tarihe karşı saygı göstermiştir
TÜRK OCAKLARI KARAMAN ŞUBESİ 